Podsumowanie termiczne i opadowe września 2020 roku

TEMPERATURA POWIETRZA

Średnia obszarowa temperatura powietrza we wrześniu 2020 r. wyniosła 15,1°C i była aż o 1,8°C wyższa od średniej wieloletniej wartości temperatury dla tego miesiąca (klimatologiczny okres normalny 1981-2010). Tegoroczny wrzesień należy uznać za miesiąc bardzo ciepły, biorąc pod uwagę średnią dla Polski. Najcieplejszym regionem było, podobnie jak w lipcu i w sierpniu br., Podkarpacie, gdzie średnia obszarowa temperatura wyniosła 15,4°C i była o 1,8°C wyższa od tzw. normy wieloletniej. Najchłodniejszym regionem były ponownie Sudety (średnia temperatura 13,6°C, wyższa o 1,0°C od normy wieloletniej). Warunku termiczne w Pasie Pobrzeży i Wybrzeży oraz na Pojezierzach sklasyfikowano jako anomalnie ciepłe, na pozostałym obszarze kraju – jako bardzo ciepłe.

Według klasyfikacji rangowej średniej temperatury miesięcznej, obejmującej okres od 1951 r., wrzesień 2020 r. plasuje się na pozycji 8-9, a biorąc pod uwagę tylko XXI wiek – na pozycji 4-5. Najwyższą średnią temperaturą charakteryzował się ten miesiąc w 2006 r. (16,0°C ), a najniższą w 1996 r. (10,4°C).

Analiza danych z poszczególnych stacji pomiarowych wskazuje na przestrzenne zróżnicowanie temperatury we wrześniu. Wartość średniej miesięcznej temperatury powietrza na całym obszarze Polski, poza stacjami wysokogórskimi, przekraczała 14°C; na wielu stacjach przekroczyła 15°C, tj. próg termicznego lata. Najcieplej było w Zielonej Górze (średnia miesięczna16,1°C), najchłodniej w górach – Kasprowy Wierch: 7,2°C, Śnieżka: 7,8°C.

Wskaźnik anomalii, tj. odchyleń od wartości wieloletnich średnich miesięcznych z okresu 1981-2010, zawierał się między 0,1°C a +3,0°C, a największe anomalie wystąpiły na wschodzie kraju oraz Ziemi Lubuskiej.

Najwyższą temperaturę powietrza (31,1°C) odnotowano 15 września w Słubicach. Na Śnieżce miesięczne maksimum (18,6°C) wystąpiło 14 września, na Kasprowym Wierchu dzień później termometr wskazywał 17,9°C. W całym kraju okres od 14 do 16 września był najcieplejszy. Z kolei najniższe wartości temperatury odnotowano między 18 i 20 września – od 0,5°C w Pile do 9,6°C w Helu. W tych dniach na trzech stacjach wystąpiły temperatury ujemne: Śnieżka (–1,7°C), Kasprowy Wierch (–1,3°C), Jelenia Góra (–0,5°C).
Prawdopodobieństwo przekroczenia zarejestrowanych na poszczególnych stacjach synoptycznych największych w miesiącu wartości temperatury powietrza w całym kraju było rzędu 2% i mniej.

Na ponad 80% stacji w Polsce najwyższe zarejestrowane we wrześniu temperatury powietrza charakteryzowały się tzw. czasem powrotu zbliżonym do 10 lat (wystąpienie raz na 10 lat); w przypadku ośmiu stacji ten czas powrotu był zbliżony do 20 lat a w przypadku Słubic wynosił aż 40 lat.
Przestrzenny rozkład wartości kwantyla 95% temperatury maksymalnej pokazuje, że najcieplejszym regionem była zachodnio-południowa Polski (dokładniej obszar między Słubicami – Poznaniem – Lesznem – Legnicą a zachodnią granica Polski), a spadek wartości tego elementu następował praktycznie jednostajnie we wszystkich kierunkach w miarę oddalania się od wspomnianego obszaru.

Przestrzenny rozkład wartość kwantyla 5% dobowej temperatury minimalnej cechował się na obszarze całego kraju silnym przestrzennym zróżnicowaniem. Najcieplejsze noce i poranki występowały na północy kraju oraz między Gorzowem Wielkopolskim a Zieloną Górą

We wrześniu średnie dobowe wartości temperatury powietrza układały się w pasie pomiędzy średnimi dobowymi wartościami wieloletnimi temperatury powietrza a wartościami kwantyla 90% tego elementu. Na szeregu stacji wystąpiły pojedyncze epizody, w czasie których średnia dobowa temperatura powietrza była powyżej progu określonego przez kwantyl 90%, jednak epizody te trwały, podobnie jak w sierpniu, co najwyżej 3-4 dni, nie można zatem mówić, że spełnione zostały kryteria występowania fal ciepła. W analogiczny sposób układała się zmienność dobowych wartości temperatury maksymalnej, chociaż w przypadku tego elementu odnotowano pojedyncze przypadku wystąpienia dobowej temperatury powietrza o wartości poniżej kwantyla 10%.

Temperatura powietrza we wrześniu 2020 r. utrwaliła silny wzrostowy trend temperatury powietrza na obszarze Polski. Tylko od 1951 roku wzrost temperatury w tym miesiącu szacowany jest na blisko 1,3°C.

Wartość współczynnika trendu jest zróżnicowana w poszczególnych regionach klimatycznych kraju. Najsilniejszy wzrost temperatury powietrza występuje w północnej części Polski – od 1,3°C w Pasie Pobrzeży oraz na obszarze Nizin do aż 1,4°C na obszarze Pojezierzy.
Średnia 30-letnia (1991-2020) wartość temperatury powietrza we wrześniu dla obszaru całej Polski wyniosła 13,8°C i jest wyższa aż o 0,5°C od średniej dla poprzedniego okresu normalnego 1981-2010. Wartość ta jest o 0,7°C wyższa od wartości, jaka charakteryzowała temperaturę we wrześniu w tzw. okresie normalnym WMO (1961-1990).

OPADY ATMOSFERYCZNE

Wrzesień 2020 roku cechował się, podobnie jak wcześniej sierpień, istotnym zróżnicowaniem warunków pluwialnych na obszarze kraju. Na szeregu stacji, zlokalizowanych głównie w pasie Wybrzeża i Pobrzeży oraz w północnej części pasa Pojezierzy, opady były niewielkie. Poza tym obszarem na wielu stacjach pomiarowych IMGW-PIB notowano opady o znacznych sumach, mające charakter epizodyczny lub kilkudniowy.

Trwający od początku 2019 r. problem z zasilaniem opadowym utrzymuje się. Skumulowany deficyt opadów nadal jest wysoki, w niektórych miejscach utrzymuje się na poziomie 250 mm już od stycznia 2019 roku. Stacjami o największym deficycie opadów są m.in. Płock, Słubice, Tarnów, Wieluń.

Na wielu stacjach duży deficyt opadów utrzymuje się od stycznia 2011 r., z wartościami tego wskaźnika przekraczającymi już jednoroczną normę opadową. Opady we wrześniu 2020 r. w żaden sposób nie poprawiły tej sytuacji.

Opracowanie: prof. Mirosław Miętus
Na podstawie materiałów przygotowanych przez zespół: D. Czekierda, A. Wypych, A. Chodubska, M. Marosz, D. Biernacik