Przejdź do treści

18.03.2022

Biometeorologia dla wszystkich

W podróż do wczesnych lat 60. XX wieku, gdy w IMGW rodziła się biometeorologia, zabierzemy was we wspomnieniu o Marii Baranowskiej – ówczesnej nowej Warszawiance, młodej mamie, naukowcu z powołania – która poświęciła swoją karierę rozwojowi prognoz wpływu pogody na reakcje organizmu człowieka. Jej nowatorskie prace do dziś stanowią fundament badań nad bioklimatem Polski.

Po II wojnie światowej, wraz z rozwojem nauk biologicznych, wzrasta zainteresowanie fizjologią człowieka i oddziaływaniem środowiska (w tym atmosfery) na organizmy żywe. Badaniem tych zależności zajmuje się biometeorologia, będąca jedną z dziedzin meteorologii stosowanej. W Polsce przodującym ośrodkiem naukowym w tym obszarze był Instytut Balneoklimatyczny w Poznaniu, ale bardzo szybko dołączały do niego kolejne ośrodki. Jednym z nich był Państwowy Instytut Hydrologiczno-Meteorologiczny (PIHM), w którym już w latach 50. rozpoczęto pierwsze badania biometeorologiczne dotyczące przede wszystkim oceny wymiany ciepła ciała człowieka z jego otoczeniem.

Maria Baranowska dołącza do PSHM tuż po studiach przyrodniczych, realizowanych na Uniwersytecie Wrocławskim. Posiada już bogate doświadczenie zdobyte w wiodących ośrodkach biometeorologicznych Europy Zachodniej – m.in. w pracowniach takich autorytetów tej dziedziny, jak W.S. Tromp, G.Hentschel czy F.Becker – gdzie uczestniczyła w badanich eksperymentalnych. W Instytucie M. Baranowska rozwija koncepcję opracowywania pomiarów katatermometrycznych (służących do wyznaczania ochładzania biologicznego) i kryteriów oceny środowiska, m.in. upowszechniając w opracowaniach branżowych temin „parność”. Efekty tych prac są publikowane w serii książek, realizowanych w spólnie z Instytutem Balneoklimtycznym, zawierających opis bioklimatu polskich uzdrowisk. Za jedną z nich, monografię pt. „Bioklimat uzdrowisk polskich” wydaną w 1979 roku, M. Baranowska otrzyma nagrodę Dyrektora IMGW I stopnia.

W 1964 roku w PSHM powstaje Samodzielna Pracownia Biometeorologii (SPB). Maria Baranowska zostaje jej pierwszym kierownikiem i pełni tę funkcję przez kolejnych 21 lat. Przez ponad dwie dekady organizuje prace badawcze zespołu oraz rozwija metodykę prognoz biometeorologicznych. Współpracuje z wieloma instytucjami, naukowcami i lekarzami, dzięki czemu prowadzone przez pracownię badania mają charakter interdyscyplinarny, co było ewenementem na skalę światową. Zresztą na forum międzynarodowym Maria Baranowska również została dostrzeżona i doceniona. Od 1977 roku pełniła rolę reprezentanta Polski w Komisji Technicznej Światowej Organizacji Meteorologicznej ds. Specjalnych Zastosowań Meteorologii i Klimatologii.

Pionierskie badania nad klimatem

Jednym z najcenniejszych wkładów M. Baranowskiej i jej zespołu w rozwój wiedzy o bioklimacie stanowią prace nad badaniem klimatu odczuwalnego mieszkańców Polski. Do dziś nie powstało inne tego typu opracowanie obejmujące populację całego kraju. Do badań wykorzystano ankiety subiektywnego odczucia, które przez trzy lata (1964-1967), codziennie (!), wypełniali obserwatorzy 38 stacji sieci pomiarowej PIHM. Zgromadzenie i ręczne opracowanie wyników z blisko 40 tys. ankiet było tytaniczną pracą. Rozwój komputerów umożliwił zestawienie odpowiedzi z badań ankietowych z wynikami obliczeń wskaźnika temperatury efektywnej (uwzględnia on temperaturę i wilgotność powietrza oraz prędkość wiatru). W ten sposób opracowano skalę subiektywnych odczuć termicznych i wyznaczono pierwszą normę biometeorologiczną dla mieszkańców Polski. Zgodnie z twierdzeniem M. Baranowskiej, że „człowiek adaptuje się do przeciętnych warunków klimatycznych”, w którym przyszło mu żyć, skala ta jest zróżnicowana przestrzennie i sezonowo. W 1982 roku Komisja ds. Nagród Naukowych uznała wykonaną przez Baranowską pracę pt. „Biometeorological Norm as Tolerance Interval of Man to Weather Impulses” za kwalifikującą się do wyróżnienia zespołową nagrodą Dyrektora IMGW II-go stopnia.

Pełny artykuł dostępny jest w Obserwatorze online: https://obserwator.imgw.pl/biometeorologia-dla-wszystkich/